Verdwenen waters.

Verschillende beken in Eindhoven zijn verdwenen van de kaart en niet meer zichtbaar.

Dat komt hoofdzakelijk door de uitbreiding van de stad en de daarmee gepaard gaande bebouwing. 

Bij een enkele beek,  heb ik toch getracht  , d.m.v. foto's, iets van de beek terug te vinden.

De volgende beken komen op deze pagina  aan bod: De Lakerloop, De Sonse Waterloop (Esperloop), De Windgraaf, De Rundgraaf, de Brauwgraaf en de Looiakker Loop.

Aan de oude stadsgracht wordt ook aandacht besteed.

Hieronder een kaart, die de situatie in 1835 weergeeft.

Hierop staan de verschillende beken en grachten , die geheel of gedeeltelijk verdwenen zijn en die op deze pagina worden behandeld.

1  DE LAKERLOOP

De Lakerloop stroomde vanuit Riel (Geldrop) in Zesgehuchten naar de Dommel en vormde ten noorden van het kanaal, tot aan De Dommel,  de grens tussen Stratum en Tongelre. In 1846 werd de beek, door de aanleg van het  Eindhovens kanaal   in tweeen gedeeld.

Ten noorden van het kanaal en ter hoogte van de Poeijersstraat liep de beek de buurt Lakerlopen in, kruiste daarna bij de Rubensstraat, de Tongelresestraat en ging via de Valklaan onder de Nutsschool door tussen de Parklaan en Fazantlaan naar de Dommel.

Omdat er diverse riolen op uit kwamen, werd de beek ernstig vervuild en kreeg het de bijnaam "Strontsloot".

In 1924 was er nog een procedure van de heer Mignot tegen de Gemeente Eindhoven. De gemeente loosde namelijk afvalwater en faecalien van de nieuwe bebouwing in de beek en de Lakerloop raakte daardoor ernstig vervuild. Er was daarom ook geen sprake meer van een vischstand en de eischer (Mignot) wilde dat de lozingen stopte.

Uiteindelijk is door de bebouwing in Tongelre, de beek gedempt en verdwenen.

Het andere deel van de beek beneden het kanaal,  werd  via een afwateringssloot, langs het kanaal, naar de Dommel gevoerd en stroomde daar bij het havenhoofd in de rivier.

Huize De Laak aan de Parklaan werd in 1907 gebouwd door Anton Philips en werd genoemd naar het stroompje De Lakerloop.

Detail uit een kaart van 1885, waarop de Lakerloop en Herzenbroekloop zijn ingekleurd.

Een deel van de Lakerloop ging in 1846, door de aanleg van het kanaal, door de wijk Lakerlopen en een deel ging ten zuiden van het kanaal als een bermsloot verder tot aan De Dommel.

De Herzenbroekloop loopt nog steeds, maar wel gewijzigd, door Tongelre.

De drie onderstaande foto's zijn van een beekje in Riel. Dit zou het oorspronkelijke begin van de Lakerloop kunnen zijn.

Op dit moment (april 2024) wordt er gewerkt aan een bovengrondse waterberging in de Ruysdaelbaan.

Het is de bedoeling dat het overtollige regenwater dan wordt afgevoerd naar De Dommel.

Vroeger liep de Lakerloop ook door de Ruysdaelbaan. Kunnen we deze waterberging de nieuwe Lakerloop noemen?

 Bij de aanleg van het Eindhovens Kanaal werd een deel van de beek afgebogen en stroomde het als bermsloot aan de zuidzijde langs het kanaal en kwam in de Bleekstraat uiteindelijk in De Dommel.

De beek is alleen nog zichtbaar tussen langs het Eindhovensch Kanaal, bij het DAF terrein.

De monding van de bermsloot in De Dommel, in de Bleekstraat, is nog te zien op ondetstaande foto.

2   De Windgraaf (Limbeek)

De Windgraaf, oorspronkelijk Limbeek of Lijmbeek, ontsprong in de heide tussen Oerle en Vessem en kwam in de 16e eeuw net voor de Emmasingel uit in de Gender om zo gezamenlijk de stadsgracht van Eindhoven in te stromen. Hij vormde een stuk natuurlijke grens tussen Woensel in het noorden en Strijp in het zuiden en westen. De Windgraaf had als functie de afvoer van regenwater van de weilanden. Later stond de Windgraaf ook wel bekend als de “Oliesloot”, een naam die te danken was aan het vele afval dat de fabrieken erop loosden. Toen de riolering kwam werd hij overbodig. Wyntgraaf/Windgraaf heeft zich ontwikkeld uit het grondwoord Winne of Win dat weiland betekent. “Graaf” duidt op een gegraven waterloop. Het is een gegraven water door de weilanden.

Een kaart uit eind 19e eeuw met de Windgraaf blauw ingekleurd.

3  De Rundgraaf

Deze beek vormde de scheiding tussen Gestel en het centrum van Eindhoven en liep van De Gender naar De Dommel.

Op onderstaande kaart uit 1885 is de beek blauw ingekleurd.

Een andere Rundgraaf loopt vanuit Veldhoven naar het Beatrixkanaal.

4  De Looiakker Loop

Op onderstaande kaart van 1912 zien we de (ingekleurde) Looiakkerloop, die naar de Tongelreep loopt.

De beek kruiste ter hoogte van de huidige Anemonestraat,  de Aalsterweg en kwam uit in de Tongelreep.

Bij de Boutenslaan, anno 2024, een beekje! Is dit een stukje Looiakker Loop?

5  Stadsgracht

De stadsgrachten De Wal, Emmasingel, de Vestdijk en De Keizersgracht  zijn rond 1930 gedempt.

Hieronder een van de eerste plattegronden van Eindhoven,  met de stadsgracht prominent aanwezig.

6  De Brauwgraaf

De bron van deze beek, die ook wel Dorpsloop werd genoemd, lag/ligt in 't Hofke, achter de St. Martinuskerk.

Op de kaart, van het begin van de 20e eeuw, is (ongeveer) de loop  te zien.

Op een kaart van voor 1866 (op de kaart staat nl. geen spoorlijn, die in 1866 is geopend), wordt het de dorpsloop genoemd.

Door de bouw van huizen is de beek nu, bijna, verdwenen.

De beek is nu nog zichtbaar langs het Roosegaarde-van Gogh fiets/wandelpad.

 7  De Sonse Waterloop (Esperloop)

Voormalige waterloop die ontsprong op de Esperheide ter hoogte van de gehuchten Esp en Blixembosch (Eindhoven). De loop vormde lang de grens tussen de gemeenten Son en Woensel.  De beek mondde bij het gehucht Bokt op de linkeroever uit in de Dommel.  De beek is nu geheel verdwenen.

Hieronder een detail uit een kaart van 1923. De beek wordt vermeld als Zonsche Waterloop.

Ook de volgende waterlopen, die in Eindhoven waren, zijn geheel verdwenen:

De Heihoefsche Loop- kwam in het zuiden van Eindhoven in de Tongelreep

De Biesterstraat Loop- kwam uit in de Looiakker Loop

De Heieindsche Loop

De Brugeindsche Loop

De Hemeltjesloop

De Brughse Loop

De Vossenhoolsche Loop

De Nieuw Ervensche Loop

De Poeyersche Waterlossing- Liep in Tongelre

De Welschapse Loop- Stroomde in West Eindhoven en eindigde in landgoed De Wielewaal